Er mag nu ook niet meer reclame met indicatie gemaakt worden voor het homeopathische middel Oscillococcinum. Het gebeurt echter nog steeds, maar steeds minder
Afgelopen december werd het officieel: het middel Oscillococcinum, bereid door verrotte eendenlever en -hart onvoorstelbaar ver (een 1 met vierhonderd nullen) te schudverdunnen, is een homeopathisch geneesmiddel zonder verdere indicatie. Over de geschiedenis van dit middel kunt u hier (in het Engels) lezen en meer over het onderzoek ernaar hier, met nog een aanvulling hier.
Elfstedenkoorts
Dat betekent (volgens de Geneesmiddelenwet artikel 84 lid 2) dat in reclame voor dit middel geen indicatie mag worden genoemd. Je mag op geen enkele manier zeggen waar het voor is. De bijsluiter probeert dat natuurlijk toch door aan te geven:
Gedurende de winterse periode, de inhoud van 1 buisje eenmaal per week innemen.
Maar of het nou helpt tegen ‘winterdepressie’ of wintertenen 
of gebrek aan zonlicht of een droge huid of elfstedenkoorts of wat dan ook wat je zoal in de winter zou kunnen krijgen, daar moet de gebruiker maar naar raden. En zo hoort het ook. De homeopathische middelen zijn toegelaten om homeopaten van dienst te zijn die na een uitvoerig onderhoud met de patiënt met zorg uigekozen suikerkorreltjes willen kunnen voorschrijven. Volgens de homopathische leer is het onmogelijk om eenduidig een ziekte aan een middel te koppelen.
In augustus vorig jaar heb ik bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) geklaagd dat voor dit middel op ruime schaal (een stuk of 80 webpagina’s) reclame werd gemaakt met specifieke indicatie. Ik wist niet dat de maker Boiron enkele schertsartikelen (zie bovengenoemde links) had ingediend als bewijs van werkzaamheid, en dat ze daardoor in feite een half jaar respijt hadden gekregen.
Hepatitus
Eind mei heb ik mijn lijst nog eens goed bekeken. Er waren een stuk of 35 van mijn oorspronkelijke lijst verdwenen. Maar een aantal van die sites waren websites die aanbiedingen van anderen verzamelden (dat gaat doorgaans geheel automatisch, neem ik aan) en daar stonden er nog een aantal op. Ik vond ook een stel nieuwe, zodat ik uiteindelijk toch weer uitkwam op 75 pagina’s.
Op sommige pagina’s werd alleen de oude verpakking afgebeeld, met de desbetreffende ziekte duidelijk leesbaar, maar bij andere stonden hele verhalen of zelfs literatuurverwijzingen naar artikelen in de Lancet enzo. Bij één kennelijk niet al te goed in elkaar gezette verzamelsite stond vermeld dat het product 939,00 euro per doosje kostte. Bij een andere site stond een gesproken bijsluiter, met een opvallend foute uitspraak van de naam van het middel, namelijk ‘os-KIEloo-kok-KIEnum’ (in plaats van ‘ossieloo-KOK-sienum’) en op een site die opschepte dat ze de zoekmachine voor zorgverleners en patiënten was, stond de oude bijsluiter nog. Sommige drogisten linken gewoon direct naar de bijsluiter van het CBG-MEG, dus die kunnen dat soort fout niet maken. Ik trof ook adverteerders aan die beweerden dat het middel ‘hepatitus’ bevat. Er zijn ook Belgische adverteerders, daar is waarschijnlijk weinig tegen te doen.
Prompt
Ik heb alle zondaars met URL en post- en e-mailadres aangemeld bij de Keuringsraad KOAG/KAG, 
voluit Keuringsraad Openlijke Aanprijzing Geneesmiddelen (KOAG) en de Keuringsraad Aanprijzing Gezondheidsproducten (KAG). De naam zegt het al. Reclame voor geneesmiddelen moet altijd eerst worden aangemeld bij de KOAG, en zonder KOAG-stempeltje mag een krant zo’n reclame helemaal niet afdrukken. Hoe dat gaat met websites kunt u nalezen op de site van de Keuringsraad. Als de Keuringsraad onregelmatigheden constateert, kan in het uiterste geval van non-compliance IGZ worden ingeschakeld. Die is in beginsel bevoegd om op grond van artikel 101 van de Geneesmiddelenwet bestuurlijke boetes tot 450.000 euro uit te delen aan overtreders van onder meer artikel 84 van diezelfde wet.
De Keuringsraad reageerde prompt (een verademing na mijn ervaringen met IGZ) en toog kennelijk meteen aan het werk. Als ik de verzamelsites even negeer, dan ging het om 68 pagina’s, waarvan er 14 het hele product niet meer hebben, en 22 de pagina voldoende heeft aangepast. Bij 32 stuks is de pagina nog fout. Van die 22 is er één die het middel nog wel aanbiedt op een pagina gewijd aan de desbetreffende klasse van aandoeningen. Dat mag ook niet, denk ik. Een middel op een pagina of een plank zetten waar de naam van een ziekte op staat die je als indicatie kunt opvatten, is een vorm van reclame.
Ahold
Een bijzonder geval is Ahold. Ik had voor de oefening twee bedrijven zelf ge-e-maild. Het ene bedrijf (een online verkooporganisatie) mailde ogenblikkelijk terug en het had de tekst dezelfde dag nog gecorrigeerd. Maar een mail naar Etos leverde eerst een antwoord op van ‘no-reply@Ahold.nl’ van de klantenservice dat ze me binnen vijf werkdagen zouden antwoorden. Na tien dagen kreeg ik antwoord ‘We nemen direct actie …’ maar weer tien dagen later was er nog niets veranderd. Op dezelfde Etos-pagina stonden trouwens nog andere homeopathische geneesmiddelen geadverteerd met verboden indicatie. (Mocht ik ontdekken dat de Etospagina’s geheel gezuiverd zijn van verboden reclames voor homeopathische geneesmiddelen, dan zal ik dat melden.)
Een andere bekende organisatie die zich kennelijk niets aantrekt van wat de Keuringsraad ze vertelt is Kruidvat. Nu staat daar er wel bij dat het product is uitverkocht, en juristen moeten maar bedenken of mededelingen over een uitverkocht artikel wel als reclame kunnen worden opgevat. Ik denk het wel, want anders zou men vrijelijk allerlei leugens kunnen vertellen op een site van een nepbedrijf waar een of ander elders verkrijgbaar product zogenaamd niet op voorraad is. Ik denk dat de aard van de mededeling bepaalt of iets reclame is, en niet of de aanbieder het artikel al dan niet op voorraad heeft.
Behalve oscillococcinum zijn er nog andere producten die met foute indicaties worden geadverteerd. Wie actie wil ondernemen, raad ik aan eerst even de bijsluiter te raadplegen bij het CBG-MEG. Er zijn namelijk ook ‘gezondheidsproducten’ die onder bevoegdheid van de VWA vallen en die geen homeopathisch geneesmiddel in de zin van de Geneesmiddelenwet zijn. Daar mogen soms wel witte leugentjes in de trant van ‘voor de ondersteuning van een gezonde blaas’ of iets dergelijks bij. ‘Bescherming van de blaas’ is alweer verboden omdat dat teveel een of ander dreigend onheil suggereert. De Keuringsraad is zeer geholpen als u per website even vertelt: de URL, het geadverteerde product, eventueel met link naar de exacte bijsluiter, wat er mis is met de reclame en wat het adres is (e-mail en post) van het adverterende bedrijf. U kunt gewoon e-mailen, en een hele portie tegelijk spaart de Keuringsraad de moeite van op alle brieven separaat te moeten antwoorden.
Wat houdt het in dat een middel “hepatitus” bevat? “Hepatitis” is het Engelse woord voor leverontsteking of geelzucht.
Volgens de bijsluiter bevat het middel
Anas barbariae hepatis en cordis extractum 200K, dus: barbarie-eend – extract van lever en van hart, schudverdund met de Korsakov-methode tot een formele verdunningsgraad van 1 op 10^400.
Zie ook http://nl.wikipedia.org/wiki/Muskuseend … het gaat dus om de tamme muskuseend.
Op een Engelstalige website vond ik een grappenmaker die deze frase vertaalde als “Extracted Hepatitis C is contracted through barbaric anal intercourse.” In het Engels kom je de fout hepatis->hepatitis wel vaker tegen in dit verband. Met Google vond ik negen sites.
Op de website http://www.appeltjepeertje.nl staat echter:
“Het werkzame bestanddeel is Anas barbariae, hepatitus et cordis extractum 200 K.”
hepar is eigenlijk Grieks, maar ook potjeslatijn (genitivus hepatis) voor lever. Lever is in het echte Latijn iecur (gen. iecoris). In het Grieks is lever hèpar, gen. hèpatos.
De medewerker van Appeltje & Peertje, totaalleverancier van kinderdagverblijven, horeca en instellingen heeft een tikfout gemaakt die ik wel grappig vond. Of gedacht dat ‘hepatis’ een tikfout was. Het punt is dat men niet min of meer automatisch wat gegevens van elders heeft overgenomen maar de informatie creatief heeft verwerkt.
P.S. hepatitis is het internationale medisch-Latijnse woord voor leverontsteking. De Fransen maken er hépatite van.
Hoe snel reageert KOAG/KAG normaal gesproken?
Op mijn klacht over Neprofarm is na 14 dagen geen enkele reactie gekomen (zie kloptdatwel.nl)
Ik kreeg van KOAG/KAG een bericht waarin ze hun procedure schetsen:
“In principe is het niet onze gewoonte om hierover terugkoppeling te geven, het staat u uiteraard altijd vrij om ons naar de stand van zaken te vragen.”
Je kunt ze dus gewoon bellen.
Ik heb trouwens nog even naar mijn lijstje gekeken, inmiddels zijn al 5 extra zondaars tot inkeer gekomen.
Bij eentje (een verzamelpagina) zag ik nog staan als samenstelling:
“Anas barbariae en hepatis et cordis extractum 200″ …
mijn cursivering.
Het Kruidvat…
Ik kocht daar net wat neusspray voor de allergische snotneus van mijn zoon. Het meisje aan de kassa vraagt keurig: “heeft u nog vragen over dit product?” “Wel de goed bijsluiter lezen!”
Ik vraag zo langs de neus weg: “dat moet je zeker zeggen, maar wat zeg je bij een homeopathisch middel?”
Oh zegt ze: “het zelfde”.
Waarop ik natuurlijk aangaf dat dat gek is: “want dat doet helemaal niets”
-> “jawel hoor het is homeopathisch, dus het werkt op de lange termijn….”
Als homeopathie al iets doet, dan is het skeptici op stang jagen.
Het grappige is dat bij mijn apotheek de Oscillococcinum nog steeds naast de Anti-gripine bij de gewone geneesmiddelen tegen griep staat, terwijl andere homeopathische middelen in een apart schap staan. Overigens vind ik ook daar wel de indicatie ‘griep’.
Volgens mij is het zetten op een plank naast andere griepmiddelen ook reclame in de zin der wet.
Overigens zijn (peildatum heden) alweer 7 sites gezuiverd. Etos heeft gemeld dat ze er hard aan werken, maar daar heb ik verder geen bewijs van gezien.
Ik vind het wel geestig als men zich zou afvragen waar men de Oscillococcinum wél zou moeten plaatsen. Misschien op een plank met een vuilnisbak-logo? Of met alleen een vraagteken? Of met een opschrift: list en bedrog?
Wat vind je van een plank met “homeopathie”? Met allemaal doosjes waar op staat ‘homeopathisch geneesmidel” en verder niks.
De plankjes met homeopathie zijn in mijn apotheek dus ook aanwezig, over het algemeen met vage aanduidingen, die vermoedelijk volgens de wet nog wel mogen. Alleen Oscillococcinum staat daar niet. De homeopathische producten staan bij de vitamines, verbandmiddelen en dergelijke.
Helemaal aan de andere kant van de winkel (apotheek) staan dan de huidverzorgingsproducten en dergelijke.
Een erg schuin geplaatste en heel gladde plank, met een prullebak eronder?
Apotheken hebben tegenwoordig geen echte voorraden meer. Ze moeten vrijwel alles bij de groothandel bestellen als er iemand met een recept komt. Waarom dan wel deze oneindig verdunde en volstrekt onwerkzame rommel op het schap? Gewoon als er iemand voor komt reageren met: dat leveren wij alleen af op recept. Helaas zijn apotheken namelijk verplicht ook homeopathie af te leveren en mogen ze niet weigeren.
Wel interessnant is dat het oscillococcinum op de kruidvat alleen maar via google te vinden is, en niet via een zoektocht op kruidvat.nl zelf. Beetje apart maar missschien hebben ze de boel gewoon niet goed opgeruimd, als je via google alleen zoekt op de site kom je nog een paar uitverkochte homeopatische dingen tegen.
Ik begreep van mijn drogist dat de voorraden Oscillococcinum vrijwel op zou zijn. De firma Boiron (de fabrikant) is niet zo blij met de nederlandse en europese overheid en weigert zijn verpakking en bijsluiter aan te passen. Of hun huidige nederlandse voorraad willen ze eerst opmaken, het bedrijf staat vooral bekend om hoge winstmarges. Mijn drogist werd al benaderd door “louche” handelaren die nog wel “een partijtje oosteuropese Oscillococcinum” hadden. Stel dat dat nou nep-Oscillococcinum zou zijn….Hoe toont een fabrikant of drogist dat dan aan?
Oost-Europese oscillococcinum? Dat moet de Poolse oscillococcinum zijn. Die wordt volstrekt legaal geïmporteerd door Eureco Pharma uit Ridderkerk. Dat heet parallelimport. Ik heb zulke doosjes zien staan bij ‘mijn’ drogist, met opschrift “Objawi grypy, przeziebienia i infekcji grypopodobnych”. Daar staat dus heel duidelijk een indicatie op. Je hoeft toch geen talenwonder te zijn om te snappen dat grypy=griep.
Maar het CBG deelde me mee dat ze niet kunnen beoordelen of dit mag. Wel mag men bij parallelimport de doosjes met het buitenlandse opschrift gebruiken. De bijsluiter moet wel in het Nederlands zijn.
Dat Boiron weigert verpakking en bijsluiter aan te passen lijkt me sterk, want de illustratie bij dit artikel is zo’n aangepaste verpakking en de goedgekeurde Nederlandse bijsluiter is te lezen op de website van CBG-MEB.
Overigens, van mijn 77 websites die het product osscillococcinum aanboden, zijn er inmiddels zeker 24 die het hele product niet meer aanbieden. Het kan zijn dat Boiron de aangepaste verpakking weigert te leveren.
Ik kende Boiron in eerste instantie via hun fabriek en ik besefte pas later wat ze daar maakte. Het is een enorm commercieel, gehaaid bedrijf wat er alles aan doet om winst te maken. Ze hebben een enorm strak productieproces. Het zal mij niet verbazen als ze wel weer een gaatje in de wet vinden om hun korreltjes toch te verkopen, desnoods onder een andere naam of verpakking. Best grappig om nu te lezen dat die vreemde korreltjes zo omstreden zijn…ik heb zelfs een tijdje gedacht dat ze suikervervangers maakte!
In een ketenapotheek waar ik vandaag moest zijn, zag ik dat allerlei homeopathische producten waren gerangschikt onder de schapnaam “natuurlijke middelen”. Het lijkt op het eerste gezicht een goede titel maar het is natuurlijk een uiterst slappe en misleidende naam. Ik zie in gedachten de marketingmanager van de groothandel al glunderen om zijn vondst.
Oscillococcinum stond vrolijk op het schap GRIEP, een betiteling die pontificaal op een kaartje net onder dit nepproduct was aangebracht.
Alsof ze het erom hadden gedaan…