Er mag nu ook niet meer reclame met indicatie gemaakt worden voor het homeopathische middel Oscillococcinum. Het gebeurt echter nog steeds, maar steeds minder.
door Jan Willem Nienhuys (16-06-2013)
AFGELOPEN december werd het officieel: het middel Oscillococcinum, bereid door verrotte eendenlever en -hart onvoorstelbaar ver (een 1 met vierhonderd nullen) te schudverdunnen, is een homeopathisch geneesmiddel zonder verdere indicatie. Over de geschiedenis van dit middel kunt u hier (in het Engels) lezen en meer over het onderzoek ernaar hier, met nog een aanvulling hier.
Elfstedenkoorts
Dat betekent (volgens de Geneesmiddelenwet artikel 84 lid 2) dat in reclame voor dit middel geen indicatie mag worden genoemd. Je mag op geen enkele manier zeggen waar het voor is. De bijsluiter probeert dat natuurlijk toch door aan te geven:
Gedurende de winterse periode, de inhoud van 1 buisje eenmaal per week innemen.
Maar of het nou helpt tegen ‘winterdepressie’ of wintertenen of gebrek aan zonlicht of een droge huid of elfstedenkoorts of wat dan ook wat je zoal in de winter zou kunnen krijgen, daar moet de gebruiker maar naar raden. En zo hoort het ook. De homeopathische middelen zijn toegelaten om homeopaten van dienst te zijn die na een uitvoerig onderhoud met de patiënt met zorg uigekozen suikerkorreltjes willen kunnen voorschrijven. Volgens de homopathische leer is het onmogelijk om eenduidig een ziekte aan een middel te koppelen.
In augustus vorig jaar heb ik bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) geklaagd dat voor dit middel op ruime schaal (een stuk of 80 webpagina’s) reclame werd gemaakt met specifieke indicatie. Ik wist niet dat de maker Boiron enkele schertsartikelen (zie bovengenoemde links) had ingediend als bewijs van werkzaamheid, en dat ze daardoor in feite een half jaar respijt hadden gekregen.
Hepatitus
Eind mei heb ik mijn lijst nog eens goed bekeken. Er waren een stuk of 35 van mijn oorspronkelijke lijst verdwenen. Maar een aantal van die sites waren websites die aanbiedingen van anderen verzamelden (dat gaat doorgaans geheel automatisch, neem ik aan) en daar stonden er nog een aantal op. Ik vond ook een stel nieuwe, zodat ik uiteindelijk toch weer uitkwam op 75 pagina’s.
Op sommige pagina’s werd alleen de oude verpakking afgebeeld, met de desbetreffende ziekte duidelijk leesbaar, maar bij andere stonden hele verhalen of zelfs literatuurverwijzingen naar artikelen in de Lancet enzo. Bij één kennelijk niet al te goed in elkaar gezette verzamelsite stond vermeld dat het product 939,00 euro per doosje kostte. Bij een andere site stond een gesproken bijsluiter, met een opvallend foute uitspraak van de naam van het middel, namelijk ‘os-KIEloo-kok-KIEnum’ (in plaats van ‘ossieloo-KOK-sienum’) en op een site die opschepte dat ze de zoekmachine voor zorgverleners en patiënten was, stond de oude bijsluiter nog. Sommige drogisten linken gewoon direct naar de bijsluiter van het CBG-MEG, dus die kunnen dat soort fout niet maken. Ik trof ook adverteerders aan die beweerden dat het middel ‘hepatitus’ bevat. Er zijn ook Belgische adverteerders, daar is waarschijnlijk weinig tegen te doen.
Prompt
Ik heb alle zondaars met URL en post- en e-mailadres aangemeld bij de Keuringsraad KOAG/KAG, voluit Keuringsraad Openlijke Aanprijzing Geneesmiddelen (KOAG) en de Keuringsraad Aanprijzing Gezondheidsproducten (KAG). De naam zegt het al. Reclame voor geneesmiddelen moet altijd eerst worden aangemeld bij de KOAG, en zonder KOAG-stempeltje mag een krant zo’n reclame helemaal niet afdrukken. Hoe dat gaat met websites kunt u nalezen op de site van de Keuringsraad. Als de Keuringsraad onregelmatigheden constateert, kan in het uiterste geval van non-compliance IGZ worden ingeschakeld. Die is in beginsel bevoegd om op grond van artikel 101 van de Geneesmiddelenwet bestuurlijke boetes tot 450.000 euro uit te delen aan overtreders van onder meer artikel 84 van diezelfde wet.
De Keuringsraad reageerde prompt (een verademing na mijn ervaringen met IGZ) en toog kennelijk meteen aan het werk. Als ik de verzamelsites even negeer, dan ging het om 68 pagina’s, waarvan er 14 het hele product niet meer hebben, en 22 de pagina voldoende heeft aangepast. Bij 32 stuks is de pagina nog fout. Van die 22 is er één die het middel nog wel aanbiedt op een pagina gewijd aan de desbetreffende klasse van aandoeningen. Dat mag ook niet, denk ik. Een middel op een pagina of een plank zetten waar de naam van een ziekte op staat die je als indicatie kunt opvatten, is een vorm van reclame.
Ahold
Een bijzonder geval is Ahold. Ik had voor de oefening twee bedrijven zelf ge-e-maild. Het ene bedrijf (een online verkooporganisatie) mailde ogenblikkelijk terug en het had de tekst dezelfde dag nog gecorrigeerd. Maar een mail naar Etos leverde eerst een antwoord op van ‘no-reply@Ahold.nl’ van de klantenservice dat ze me binnen vijf werkdagen zouden antwoorden. Na tien dagen kreeg ik antwoord ‘We nemen direct actie …’ maar weer tien dagen later was er nog niets veranderd. Op dezelfde Etos-pagina stonden trouwens nog andere homeopathische geneesmiddelen geadverteerd met verboden indicatie. (Mocht ik ontdekken dat de Etospagina’s geheel gezuiverd zijn van verboden reclames voor homeopathische geneesmiddelen, dan zal ik dat melden.)
Een andere bekende organisatie die zich kennelijk niets aantrekt van wat de Keuringsraad ze vertelt is Kruidvat. Nu staat daar er wel bij dat het product is uitverkocht, en juristen moeten maar bedenken of mededelingen over een uitverkocht artikel wel als reclame kunnen worden opgevat. Ik denk het wel, want anders zou men vrijelijk allerlei leugens kunnen vertellen op een site van een nepbedrijf waar een of ander elders verkrijgbaar product zogenaamd niet op voorraad is. Ik denk dat de aard van de mededeling bepaalt of iets reclame is, en niet of de aanbieder het artikel al dan niet op voorraad heeft.
Behalve oscillococcinum zijn er nog andere producten die met foute indicaties worden geadverteerd. Wie actie wil ondernemen, raad ik aan eerst even de bijsluiter te raadplegen bij het CBG-MEG. Er zijn namelijk ook ‘gezondheidsproducten’ die onder bevoegdheid van de VWA vallen en die geen homeopathisch geneesmiddel in de zin van de Geneesmiddelenwet zijn. Daar mogen soms wel witte leugentjes in de trant van ‘voor de ondersteuning van een gezonde blaas’ of iets dergelijks bij. ‘Bescherming van de blaas’ is alweer verboden omdat dat teveel een of ander dreigend onheil suggereert. De Keuringsraad is zeer geholpen als u per website even vertelt: de URL, het geadverteerde product, eventueel met link naar de exacte bijsluiter, wat er mis is met de reclame en wat het adres is (e-mail en post) van het adverterende bedrijf. U kunt gewoon e-mailen, en een hele portie tegelijk spaart de Keuringsraad de moeite van op alle brieven separaat te moeten antwoorden.
Oorspronkelijk was dit artikel gepubliceerd op het (oude) Skepsis-blog en bestond de mogelijkheid om daaronder in discussie te gaan, waar geregeld uitvoerig gebruik van werd gemaakt. De discussie onder dit bericht kan de geïnteresseerde teruglezen in deze pdf (11 pagina’s).