door Jan Willem Nienhuys (29/10/2012)
Nadat door een uitspraak van de Raad van State de wetgeving eindelijk was zoals die in de EU-richtlijn van 2001 bedoeld was, hebben de meeste producenten van homeopathische zelfzorgmiddelen hun etiketten en bijsluiters aangepast. Winkels mochten nog tot 1 januari 2013 hun oude voorraad verkopen, maar die termijn is al in augustus opgerekt tot 1 juli 2013. De producenten moesten per 1 augustus (werd opgerekt tot 1 september) de eigen websites aanpassen. (Zie ook: Geen bewijs, dan geen indicatie.)
Daarmee is reclame voor homeopathische middelen ook verboden. Artikel 84 lid 2 van de Geneesmiddelenwet (Gnw) zegt namelijk duidelijk dat in de reclame voor zulke middelen zonder indicatie alleen maar mag staan wat ook op het etiket mag staan. Ik denk dat dit betekent dat een advertentie in de trant van
De zuivere kracht van URL: Natrium muriaticum C30. Elk pilletje bevat circa 0,000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 1 gram farmaceutische kwaliteit keukenzout. Vertrouw op de potentie van URL voor al uw milde klachten waarmee u niet naar de dokter hoeft.
best wel mag, maar erbij schrijven voor welke ziekte het dient, dat mag niet.
Ik had ontdekt dat op de website van met name VSM (het Alkmaars verkoopkantoor van de Duitse firma Schwabe) een enorm aantal klassieke homeopathische middelen (dus niet de zelfzorgmiddelen) staat beschreven met tamelijk uitvoerige indicaties. Een zo’n website is
1. http://www.homeo-distri.nl, de webshop van VSM.
Daar stond voor een tamelijk bekend middel (en onverdund een zwaar plantaardig vergif) niet alleen dat het verkrijgbaar was in 32 verschillende hoge verdunningen, maar ook dat het toegepast moest worden in geval van ‘plotselinge, snelle en hoog oplopende koortsaanvallen, … gevolgen van schrik, shock en ongeval … paniekaanvallen … met hartkloppingen en ademnood’. Ook zou het middel bij uitstek geschikt zijn voor ‘Mensen die altijd in een onderhuids gespannen toestand verkeren…’ Zulke mensen krijgen infecties in de winter bij noordoostenwind met droge vrieskou.
Dit soort onzinnige aanwijzingen voor gebruik zal men uiteraard niet bij gewone geneesmiddelen aantreffen, maar het is volgens mij een indicatie in de zin der wet. Iemand die dat ultraverdunde spul verkoopt mag daar niet zulke mededelingen over doen.
EHBO in de disco?
Op de pagina met al dit fraais staat een verwijzing naar een ‘beschrijving’ op een andere VSM-pagina, namelijk
2. http://www.enkelvoudigehomeopathie.nl/
Daar staat ongeveer hetzelfde, aangevuld met meer details over de toepassing en gegevens over wanneer de desbetreffende ziektes erger worden, namelijk rond middernacht of in kleine ruimtes of in mensenmenigten. De ‘grote dorst met verlangen naar koude dranken’ suggereert dat men dit middel maar beter bij de hand kan hebben als men zich om middernacht in een volle disco bevindt. Dit middel was trouwens ook te vinden onder het kopje EHBO op website nummer 2. Het werd aanbevolen om in te nemen in acute situaties. Er stond dan wel het advies bij dat als het niet overgaat men een echte homeopaat (arts of niet, dat kan allebei) moest raadplegen.
Hangborsten
Op site nummer 2 was nog wel meer fantastische onzin te vinden, bijvoorbeeld over Schüsslerzouten. Dokter Wilhelm Heinrich Schüssler (foto rechts) was een 19de-eeuwse homeopaat die op grond van zijn onderzoek van crematieas in 1873 tot de conclusie kwam dat er twaalf zouten waren die essentieel waren voor het menselijk lichaam. Hij dacht dat veel ziekten ontstonden door een tekort aan een of meer van die zouten. Helemaal onlogisch was dat niet want aan ijzer, kalium of calcium kun je inderdaad wel tekort komen, maar ik denk dat er in 1873 wel zinniger ideeën dan die van Schüssler circuleerden. Het innemen van homeopathisch verdunde druppeltjes van deze ‘celzouten’ is echter volslagen onzin. VSM verkoopt wel 24 van die celzouten, en op hun website kan men nog steeds lezen dat je bij hangborsten en -buiken hoogverdund calciumfluoride moet innemen, bijvoorbeeld bij
http://www.vsm.nl/advies-bij/hangborsten of op http://www.vsmschussler.nl/klacht-hangborsten
en
http://www.vsm.nl/advies-bij/hangbuik of op http://www.vsmschussler.nl/klacht-hangbuik
Uranium
Kortom, op deze sites wordt overvloedig verboden reclame gemaakt. Er zijn ook apotheken die op hun websites uitvoerige beschrijvingen geven van alle homeopathische middelen die ze in de aanbieding hebben. Dat zijn met name de
3. Regentesse Apotheek in Den Haag, en de
4. Hahnemann Apotheek in Heiloo,
waar men zelfs middelen als Uranium nitricum (D12 en hoger) kan bestellen. Daar staan ook unverfroren verboden indicaties bij zoals ‘bij diabetes met waterzucht en toegenomen urinelozing, nierontsteking, leverproblemen’, en het is ‘geschikt voor mensen die prikkelbaar en depressief kunnen zijn. ’
De Algemene wet bestuursrecht (Awb) geeft elke burger het recht om de overheid te verzoeken handhavend op te treden. De burger moet dan wel ‘belanghebbende’ zijn. Bij de zaak Millecam heeft Skepsis tezamen met de Vereniging tegen de Kwakzalverij een klaagschrift ex. artikel 12 Sv ingediend, en toen heeft de rechter op grond van het actieverleden van Skepsis en de artikelen in Skepter geoordeeld dat Skepsis een belanghebbende was. Sindsdien heeft Skepsis ook in de statuten geschreven dat wij alle wettelijke middelen willen gebruiken om ons doel na te streven van publieksvoorlichting alsmede van bescherming ‘van het publiek tegen de nadelige gevolgen van het ongebreideld geloof in … beweringen en therapieën’ die niet kritische en op wetenschappelijk verantwoorde wijze zijn onderzocht. Kortom, Skepsis kan een handhavingsverzoek indienen, in dit geval vragen dat de Geneesmiddelenwet artikel 84 tweede lid gehandhaafd wordt. De overheidsinstantie aan wie het handhaven van de Gnw is toevertrouwd is uiteraard de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ).
Kastanjes tegen aambeien
Ik begon half augustus IGZ te e-mailen met handhavingsverzoeken, en nam het zekere voor het onzekere, en stuurde per middel een apart verzoek in. Ik begon bij de A en nam me voor de hele lijst met honderden middelen alfabetisch af te werken. Toen ik bij Aesculus hippocastanum kwam, heb ik ook enkele drogisterijen, te weten
5. http://www.gezondheidswebwinkel.nl
6. http://www.prows-drogisterij.nl
7. https://www.diodrogist.nl
8. http://www.voedingssupplementennederland.nl
gevonden die dit middel, namelijk een miljoen maal verdunde paardenkastanje aanboden met indicatie ‘aambeien’ (speciaal voor mensen die zich slecht kunnen concentreren, snel driftig worden en daarna dan gaan tobben). Die websites verkopen waarschijnlijk nog heel wat meer rotzooi met verboden indicaties.
Rotte eenden
Het viel me ook op dat het middel Oscillococcinum van Boiron met indicatie griep op zeker tachtig drogistenwebsites werd aangeboden. Daar heb ik ook een handhavingsverzoek voor ingediend. Dit alles vond half augustus plaats. De wet schrijft voor dat de verzoeker binnen acht weken antwoord moet krijgen. De verzoeker kan dan ook nog in beroep gaan als het antwoord niet bevredigend is.
Wie iets per e-mail meldt aan IGZ (foto gebouw links), krijgt een automatisch antwoord dat belooft dat men binnen vijf werkdagen een schriftelijke ontvangstbevestiging krijgt. Ik kreeg wel een mailtje terug, namelijk of ik zo vlug mogelijk mijn serie verzoeken kon afronden, maar verder niks schriftelijks.
Toen ik vier weken na mijn eerste melding nog niets gekregen had, heb ik me verstout de minister te schrijven. Ongeveer tegelijkertijd sprak ik toevallig een medewerker van VWS tegen wie ik me heb laten ontvallen dat ik al plannen aan het maken was om een formele klacht in te dienen. Laat dat nou toevallig gebeurd zijn twee dagen voor IGZ besloot om me eens op te bellen! De senior inspecteur die de zaak behandelde legde me uit dat er wat betreft Oscillococcinum niets te handhaven viel. De bijsluiter vermeldde nog steeds ‘griep’ als indicatie. Ik heb daarop maar eens gemaild naar de Commissie ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG). De verklaring was dat producent Boiron in plaats van een bijsluiter ‘klinische bewijzen’ had ingeleverd. Die moesten eerst beoordeeld worden. Het lijkt me onwaarschijnlijk dat het CBG een dergelijk bewijs goedkeurt, maar het geeft Boiron toch wel een paar maanden uitstel.
Ik schat dat er jaarlijks in Nederland voor een bedrag met zeven cijfers van dit spul verkocht wordt, en als je de verkoop met een paar maanden kunt rekken door het opsturen van wat overdrukjes (zie ook het hoofdstuk ‘Het Oscillococcinum bedrog’ op Homeopaten juichen over ‘Zwitserse’ rommel) , kan dat tonnen schelen. Ik heb dus het handhavingsverzoek inzake Oscillococcinum ingetrokken. Overigens heeft het CBG al op 25 oktober 2012 inzake Oscillococcinum een ‘weinig verbazend’ (aldus een zegsman) besluit genomen, maar zolang Boiron niet gereageerd heeft, kunnen daar geen verdere mededelingen over gedaan worden. Ik denk dat Boiron de bui al ziet hangen want de website waarop de lof wordt gezongen van de hyperverdunde rotte eendenlever (foto: de eend zelf) is al min of meer opgeheven per ongeveer 1 september. Misschien zijn ze hem grondig aan het omwerken.
Formele waarschuwing
Exact acht weken na de indiening van mijn verzoek werd ik gebeld met de mededeling dat men hard aan het werk was, en dat men binnen een week of twee brieven zou versturen aan de zondaars. En inderdaad, afgelopen vrijdag kreeg ik een aangetekende brief waarin gemeld werd dat de meeste hierboven genoemde organisaties formeel gewaarschuwd waren en wel op 23 oktober 2012. Ze krijgen vier weken om hun zaakjes in orde te maken. Bij nummer 1, www.homeo-distri.nl, hebben ze er geen gras over laten groeien. Daar waren gisteren, zondag, zo te zien alle velden met ‘Organotrope werking’ , ‘Persoonsbeeld’ en ‘Opvallende symptomen’ al leeg gemaakt. Per heden is nummer 2, http://www.enkelvoudigehomeopathie.nl/ zelfs spoorloos verdwenen. (NB: bij nummer 4 zijn alle ‘bijsluiters’ achter een login-slotje gezet.)
Nummer 8 was al eerder foetsie, en bij nr. 5 heeft IGZ even niet goed opgelet, want men zag niet dat het op die site wemelt van de overtredingen, die je echter pas te zien krijgt als je de desbetreffende ‘Productbeschrijvingen’ aanklikt. Ik heb IGZ al van deze omissie op de hoogte gesteld. Overigens zijn alle adviezen over Schüsslerzouten (bij hangborsten en nog veel meer) nog aanwezig op de VSM-site. Bezitters van hangbuiken – voor zover ze gebukt gaan onder hun ‘ziekte’ – kunnen dus nog even hoop ontlenen aan de VSM-adviezen
Bij nummer 5 (Regentesse) wordt er kennelijk aan gewerkt, maar men is nog niet klaar. Als men bijvoorbeeld googelt op Arsenicum album, Capsicum annuum, Conium maculatum, Mercurius corrosivus, Myristica sebifera, Nux Vomica, Rhododendron chrysanthum, telkens in combinatie met ‘Regentesse’, vind men pagina’s met verboden indicaties. (Noot toegevoegd op dinsdag.)
Al met al gaat het de goede kant op.
Homeopathische geneesmiddelen
Voor de goede orde: deze actie betreft alleen (homeopathische) geneesmiddelen. Aan geneesmiddelen worden strenge eisen gesteld. Er zijn ook tal van kruidenmiddelen. De traditionele kruidenmiddelen vallen onder heel andere regels. Het zijn in elk geval geen homeopathische middelen. Het product Famosan van Biohorma is een goed voorbeeld. Voor het homeopathische geneesmiddel ‘A.Vogel Famosan tabletten’ vindt men een nauwkeurige beschrijving van wat er in zit, maar geen indicatie (de druppels idem). Dezelfde firma verkoopt ook zogeheten gezondheidsproducten, te weten Famosan Overgang Totaal, Famosan Overgang Balans, en Famosan Salvia Overgang. Bij die producten is de samenstelling maar vaag omschreven. Op websites van verkopers kan men vinden dat het een ‘homeopathisch geneesmiddel is’, maar dat is niet waar. De ‘indicaties’ van dit soort gezondheidsproducten staan vol met codetaal als ‘ondersteunt’, ‘helpt’, met dus malle opmerkingen als ‘houdt het natuurlijke overgangsproces intact’ – allemaal variaties op ‘als u gezond bent , verandert er niks’. Wat ‘ondersteuning bij nachtelijk transpireren’ inhoudt, zou ik niet kunnen zeggen. Kun je er langer mee doorzweten? Of voel je je alleen maar blijer?
Voor vele burgers is het onderscheid tussen homeopathie en kruidenmiddelen niet duidelijk, en evenmin het onderscheid tussen geneesmiddelen en gezondheidsproducten. De producenten maken het er niet makkelijker op, want Biohorma verkoopt ‘A.Vogel Echinaforce druppels’ (een homeopathisch geneesmiddel bestaande uit oertinctuur dus voornamelijk alcohol), en ‘A.Vogel Echinaforce tabletten’ (een tradioneel kruidenmiddel geregistreerd als regulier geneesmiddel, het bestaat voor meer dan de helft uit plantendelen) en ook nog (onder meer) het gezondheidsproduct ‘Echinaforce + vitamine C’.
Oorspronkelijk was dit artikel gepubliceerd op het (oude) Skepsis-blog en bestond de mogelijkheid om daaronder in discussie te gaan, waar geregeld uitvoerig gebruik van werd gemaakt. De discussie onder dit bericht kan de geïnteresseerde teruglezen in deze pdf (19 pagina’s).