Jomanda’s racistische goeroe
‘Ik betreur deze geestelijke armoede’
De boeken van de ‘s-Heerenbergse fantast Jozef Rulof (1898-1952) propageren een vorm van occult christendom met onzinnige en gevaarlijke denkbeelden, maar Jomanda is vol lof over hem.
door Xander Oosthoek – Skepter 12.4 (1999)
VOLGENS Rulofs boeken(1) zullen er in de eindfase van de ontwikkeling der mensheid alleen nog maar gezonde, gehuwde heteroseksuele blanke mensen zijn die gekneed zijn in de Universiteit van Christus, met andere woorden de leer van Jozef Rulof aanhangen. Deze eindfase breekt spoedig aan en heet Eeuw van Christus. De niet-blanke mensenrassen, de andere levensbeschouwingen en met name de joodse, andere levensstijlen waaronder de homoseksuele, ziektes en kwalen zijn allemaal voorbijgaande fases, waaraan slechts een bepaalde karmische rol is toebedeeld. Ze druisen in tegen de natuurwetten en worden uiteindelijk verworpen.
In Rulofs De Volkeren der Aarde wordt de eindtoestand samengevat met de stelling ‘abnormaliteiten ziet men op aarde niet meer’ (p. 344 van de vierde druk uit 1985). In dit boek schrijft Rulof ook dat de joden Hitler dankbaar mogen zijn voor de holocaust, omdat ze op die manier in één keer hun groepskarma konden aflossen. Een lid van de inmiddels verboden partij CP ’86 baseerde op dit boek een racistische brochure waarvoor hij uiteindelijk een boete van 2000 gulden kreeg (zie ook Skepter december 1997).
Bovennatuurlijke griezel
In Een Blik in het Hiernamaals bespreekt Rulof wie zich tot de zwarte magie voelen aangetrokken: ‘geesten van lagere orde (…) want die ongelukkige geesten behoorden tot de onderontwikkelde rassen, zoals die in de tropen, in Indië, voorkomen en daarom zijn zij het gemakkelijkst voor hun doel te gebruiken (…) Maar waarom kunnen Europeanen door deze krachten eerder worden beïnvloed dan de inlanders? Omdat blanken, die temidden van inlanders leven, spoedig aan degeneratie zijn onderworpen, wat hen vatbaar maakt voor slechte invloeden (…) de zwarte magie voert de mens omlaag, maar de witte voert hem omhoog en verbindt hem met de leiders en geesten, die omhoog willen en God trachten te benaderen.’
Nog vier andere boeken (2) van Rulof bevatten teksten die naar huidige opvattingen racistisch zijn, zo is na uitgebreid onderzoek komen vast te staan. Sommige tropische stammen zouden bijvoorbeeld incarnaties van gorilla-achtige kannibalen van Mars zijn! Het totaal van dergelijke soms uiterst gruwelijke fragmenten beslaat gecomprimeerd ongeveer 12 getypte pagina’s. Dit zou niet zo bijzonder zijn als we deze boeken opvatten als verwarde fantasieproducten waarin bekrompen ideeën uit de eerste helft van de 20ste eeuw door een zwakbegaafde auteur zijn samengeflanst. Als deze boeken echter worden beschouwd als uiteindelijk afkomstig van een nog steeds actieve Hogere Intelligentie, dan hebben we te maken met een bovennatuurlijke griezel van hitleriaanse allure, en dat is heel wat ernstiger.
Eén bladzijde per dag
De laatste opvatting, namelijk dat de boeken van Rulof de waarheid omtrent Gene Zijde vertolken, wordt door Jomanda verkondigd. Ze prijst de boeken van Rulof aan in haar zondagse radioprogramma op Radio Noordzee en elders. Het is niet zo wonderlijk dat Jomanda zielsverwantschap voelt met Jozef Rulof. Ze delen kunstzinnige aspiraties, genezingspretenties, en de doorgeefluikfunctie met ‘de Goddelijke wereld’ en ‘Gene Zijde’. Haar eigen boek Jomanda’s wonderbaarlijke genezingen bevat op p.125 en p.128 aanbevelingen van Rulof, en al in 1997 liet ze weten dat alleen in de boeken van Rulof de waarheid te vinden is. Als luisteraars van Radio Noordzee aan Jomanda vragen stellen over de achtergrond van hun ziektes, dan zegt ze vaak dat die in vorige levens te vinden is, en beroept ze zich op Rulof. Nogal wat briefschrijvers beginnen zelf over Rulof, wat Jomanda altijd een groot plezier doet. Op 28 september 1998 was ze het uitvoerigst: ‘Ik raad je aan om deze belangrijke stof heel rustig te lezen, liefst slechts één bladzijde per dag, om dit optimaal in je op te nemen, te beginnen met Een blik in het Hiernamaals, dan De Kringloop der Ziel en vervolgens alle andere boeken.’ Even later vroeg de co-presentator: ‘Dus wat moeten we allemaal gaan lezen?’, waarop ze de naam van Rulof en de titels herhaalde. Overigens heeft Jomanda dit educatieve programma zelf nog niet afgewerkt: ze beweert dat ze alleen het eerstgenoemde boek gelezen heeft.
Op 21 november 1999 noemde een opbeller tijdens de radio-uitzending de naam Rulof, waarna Jomanda hem prees en ‘de waarheid die in zijn boeken staat’ ophemelde, en op 19 december 1999 was het weer raak. Een zekere Anneke klaagde over de invloeden van de concurrenten van Jomanda, en vervolgde: ‘Ik zeg altijd tegen die mensen, lees de boeken van Jozef Rulof, want wij kunnen geen contact maken met het hogere, het hogere maakt contact met ons als dat nodig is en als dat mag.’ Jomanda vond dit preekje ‘heel goed’.
Op 2 januari 2000 vertelde een zekere Jolanda dat ze het helemaal koud om haar heen had als ze ‘dat boek van Jozef Rulof’ las. Jomanda zei dat dat komt als ze gegrepen is ‘door goede dingen, dus ook van de boeken van hem,’ zodat je ‘herkenningen krijgt in je onderbewustzijn hoe de waarheid in elkaar zit’. Co-presentator Jan: ‘Wie is Jozef Rulof?’ ‘Ja dat is eigenlijk iemand die eh, ook een medium uiteraard die de juiste dingen heeft neer mogen schrijven, en ook die dus duidelijk uittredingen heeft mogen doen en alles heeft mogen bekijken in die andere wereld.’ Jan: ‘En die boeken zijn gewoon te koop?’ ‘Die zijn te koop, ja — en aan te vragen bij de Stichting De Eeuw van Christus.’
Jomanda citeert niet uit de boeken. Ze is tegen ‘zwarte magie’, bijvoorbeeld tegen het gezelschapsspel glaasjedraaien, maar ze vermeldt niet dat dit is omdat men hiermee lagere orde geesten van tropische volkeren oproept. Door het vermijden van directe racistische citaten blijft ze ongrijpbaar voor justitie.
Deze aanprijzingen werken wel, naar het schijnt. Bovengenoemde vierde druk (3) van het beruchte De volkeren der aarde is te leen bij de openbare bibliotheek Amsterdam op de locatie Bos en Lommer, en nadat de magazijnvoorraad in het automatische bestand was opgenomen bleek het zelfs in tweevoud aanwezig te zijn. Eind 1997 telde de wachtlijst voor dit boek 27 namen.
‘Er wordt niet gelezen!’
Het feit dat een populair medium met wekelijks 90.000 luisteraars (4) regelmatig reclame maakt voor boeken waarin een behoorlijke portie onsmakelijk racisme is verwerkt, was voor mij en antiracistische organisaties het motief om tegen Rulofs boeken en Jomanda’s aanprijzingen actie te ondernemen.
Het Meldpunt Discriminatie Amsterdam (MDA) richtte zich al twee jaar geleden tot Noordzee FM, maar die verwees naar de redactie van het Jomandaprogramma. Daar kregen we geen reactie van. Ongeveer tegelijkertijd verspreidden verschillende antidiscriminatiebureaus de ‘Artikel 1 voor iedereen’-poster, over artikel 1 van de grondwet. Op deze antiracismeposter staat een aantal bekende Nederlanders afgebeeld, elk met een citaat. Op nummer 1 links-bovenaan staat Jomanda met bijpassende tekst: ‘Ook U hoort bij ons want wij zijn allen één’. Een oplettende Jomandawatcher diende bij het MDA een klacht in omdat Jomanda zich op een antiracismeposter laat zetten en tegelijk de racistische boeken van Rulof aanprijst. Dit leidde wel tot een reactie van Jomanda, namelijk tot een brief gedateerd 18 mei 1998 die als volgt luidde:
L.S. Tot mijn grote verbazing ontving ik een brief van u. Ik betreur deze geestelijke armoede, want als men goed luistert weet men dat ik het boek ‘Een blik in het hiernamaals’ aanbeveel omdat dat boek beschrijft zoals het is.
Als men goed luistert weet men ook dat ik juist vóór eenheid ben, alles daarvoor in het werk stel en dat dit ook van zich doet spreken in de boeken van Jozef Rulof.
Er wordt verkeerd gelezen, of beter gezegd: er wordt niet gelezen!
Laten we samen streven naar eenheid. Ik loop graag voorop.
In liefde, JOMANDA.
Verdere vragen van het MDA werden niet meer beantwoord, en bijna een jaar later gaf Jomanda ook geen antwoord op soortgelijke vragen van het MD Tiel. Wel heeft Jomanda sinds die ene brief tot eind 1999 Rulof ten minste achtmaal op Radio Noordzee aangeprezen.
Pogingen van het MDA om de Openbare Bibliotheek Amsterdam over te halen om De Volkeren der Aarde niet meer voor uitlening beschikbaar te stellen faalden. Het boek is omstreden, maar niet verboden, en dat is juist een reden waarom het beschikbaar moet zijn, zo schreef de directeur, en hij voegde daaraan toe: ‘U geeft zelf eigenlijk precies aan waarom dat moet: u heeft via de bibliotheek kennis kunnen nemen van de inhoud van de boeken. (…) We leggen ons zelf wel beperking op in de aantallen van dergelijke boeken waardoor voor de boeken van Rulof zo nu en dan een behoorlijke wachtlijst bestaat.’
Andere acties om Jomanda ertoe te bewegen op te houden met haar aanprijzingen van Rulof bestonden uit het verstrekken van inlichtingen aan zalencomplexen die ruimte aan Jomanda verhuren, en de NCRV-programma’s Villa Felderhof en Jos op 1. De meeste zalenverhuurders wisten er duidelijk geen raad mee. De producent van Villa Felderhof reageerde welwillend en schreef dat ‘Villa Felderhof uiteraard nooit uitspraken en citaten [zoals in De Volkeren der Aarde] zal onderschrijven’, maar betwijfelde dat Jomanda dat boek kent.
Ook het COC werd benaderd, in verband met beledigende teksten over homoseksuelen in Zielsziekten van Gene Zijde bezien (op pagina 342, 345, 347, 348, 354, 355, 369 en 386 van de vierde druk uit 1980). Het COC adviseerde om formele juridische wegen te bewandelen (wat niet gaat om hierboven vermelde redenen), en zei dat het zelf kampte met financiële en organisatorische problemen zodat ze dit soort zaken wel moest laten liggen. Nauwelijks vier maanden later, op 21 juni 1999, werd Jomanda geïnterviewd door MVS-Radio, een aan het COC gelieerde lokale zender. Ze werd zeer vriendelijk behandeld en Rulof kwam niet ter sprake.
‘Niet in mijn bezit’
Toen besloot de redactie van het VARA-programma Het Zwarte Schaap Jomanda uit te nodigen voor een uitzending op 21 augustus 1999 (zulke uitzendingen worden ruim van tevoren opgenomen). De redactie ging uiteraard ook bij Skepsis langs, en inviteerde uiteindelijk bestuurslid (en voorzitter van de Medische Werkgroep) Jacob van Noordwijk en Harry Westerink van Simpos. Door Skepsis getipt over Jomanda’s aanprijzingen van Rulof vroeg de redactie bij mij naar details. Men vroeg me of ik vond dat Rulofs racisme erger was dan dat van Steiner, hetgeen ik kon bevestigen. De bedoeling was dat men Jomanda hiermee wilde confronteren om een stellingname van haar te horen. Ze werd hierover ingelicht. Korte tijd daarna kwam er bericht van Jomanda. Ze wilde niet aan het programma deelnemen. Haar Goddelijke wereld had haar dat afgeraden. De VARA zond een andere aflevering uit.
Vervolgens ontfermde het Landelijk Bureau ter Bestrijding van Rassendiscriminatie (LBR) zich over de zaak. Dit liet zich eerst goed documenteren over Rulofs geschriften, en stuurde uiteidelijk een uitgebreide brief met Rulofcitaten aan Jomanda, met het verzoek om stellingname. En toen kwam de aap uit de mouw. Jomanda schreef in een ongedateerde brief die op 26 oktober 1999 bij het LBR arriveerde: ‘Ik heb zelf alleen het boek Een blik in het Hiernamaals gelezen en verwijs ook naar dat boek. Het boek De Volkeren der Aarde heb ik niet in mijn bezit.’ Iets dergelijks had de redactie van Villa Felderhof ook vernomen toen ze mijn klacht natrokken. Met andere woorden, Jomanda prijst boeken aan die ze zelf niet gelezen heeft, en verwijt anderen dat ze die boeken slecht lezen!
Jomanda gaf geen inhoudelijk commentaar en verwijst naar de heer N. Valkenburg, oprichter van de Stichting Geestelijk Wetenschappelijk Genootschap ‘De Eeuw
van Christus’ in Den Haag. Deze stichting beheert de nalatenschap van Rulof en valt gedeeltelijk samen met de door de stichting opgerichte uitgeverij Wayti, die uitsluitend Rulofboeken uitgeeft. Het LBR besloot om hier niet verder meer achteraan te gaan. Terecht, lijkt me, want het ging om Jomanda’s mening: hoe zouden pleitbezorgers van Rulof die kunnen geven als Jomanda dat zelf niet kan of wil? De hoop van het LBR dat Jomanda voorzichtiger zou worden en Rulof niet meer zou aanprijzen blijkt ijdel: een maand later is het weer raak.
Kan Jomanda als racistisch worden beschouwd? Ze gaat naar Curaçao en steunt de Dalai Lama, waaruit we zouden kunnen opmaken dat zij enig respect kan opbrengen voor mensen met een iets anders gevormde neus en/of andere teint dan zij zelf. Toch viel me één opmerking op in haar uitzending van 14 maart 1999. Een opbeller vroeg zich af of de klachten in haar gezin kwamen door de vele buitenlanders die in haar buurt woonden. Dat werd bevestigd, met het advies om zo spoedig mogelijk te verhuizen. Daaraan voegde Jomanda toe: ‘Kijk, er wordt wel uitgezuiverd onder die mensen, maar dat is slechts betrekkelijk, want er komen steeds weer nieuwe bij.’ Het lijkt alsof Jomanda’s ‘Goddelijke wereld’ behoorlijk doortrokken is van Rulofs ‘Goddelijke energie’. En wat Jomanda ook van Rulof denkt na het ontvangen van alle informatie, ze kan in elk geval niet meer terug zonder haar publiek teleur te stellen. Met de manier waarop ze antidiscriminatiebureaus bejegent, brengt ze echter haar integriteit in opspraak.
De uitgeverij Wayti beseft dat Rulofs boeken niet meer door de beugel kunnen, hoewel ze aan de producent van Villa Felderhof hadden laten weten dat je dubieuze passages in de context van het hele boek moet lezen. Bij herdrukken worden de teksten voortdurend en stilzwijgend ‘uitgezuiverd’ (en er komen gelukkig geen nieuwe bij). Ik vermoed dat er in oudere drukken van Rulofs boeken nog veel meer racistische teksten staan, maar die heb ik niet kunnen vinden. Af en toe glipt er nog wel eens een ongerechtigheid tussendoor, zoals de blanken die tussen de inlanders degenereren en zo gevoelig worden voor zwarte magie. Over een jaar of wat zullen de Rulofboeken dan wel ontdaan zijn van de opvallendste racistische fragmenten, maar de teneur blijft. De goede verstaander begrijpt heus wel dat met ‘volkeren’ die in graden zijn ingedeeld en massaal reïncarneren naar hogere stadia geen ‘inlanders’ van Brabant en de Achterhoek worden bedoeld. Niet iedereen is daar even gelukkig mee. Een achterneef van Jozef Rulof, Gerard Rulof uit Hoofddorp, verkondigt op zijn website: ‘Het woord dat via Jozef Rulof is gebracht mag dan ook niet herschreven worden en de originaliteit moet ten alle tijde behouden blijven. Het geschreven woord is door de Goddelijke energie tot stand gekomen en kan alleen in het gevoel begrepen worden.’ Ik ben geneigd het gedeeltelijk met Gerard Rulof eens te zijn. Door de vervalsingen van Wayti wordt verdoezeld dat Rulofs gedachtegoed in wezen racistisch is en appelleert aan dierlijke instincten en dus helemaal niets met Goddelijke energie van doen heeft. (5)
Aanvulling: Jomanda’s radiouitzendingen met aanprijzingen voor Rulof
Op 19 juni 2000 vroeg een mevrouw: ‘Wilt U de groeten doen aan Jozef Rulof?’, waarop Jomanda zei: ‘O, wat lief, ja, want in die boeken staat de waarheid en zo moet die gevoeld worden.’
Op 20 augustus maakte een vrouw zich zorgen omdat zij haar moeder had laten cremeren terwijl die daar op tegen was. Jomanda: ‘Je moeder voelde dat goed aan en dat kun je ook vinden in de boeken van Jozef Rulof, want de ziel ondergaat pijn bij een crematie. (Zoiets zei ze ook al op 21.11.99, waarbij ze eveneens Rulof als leidraad aanhaalde).
Op 17 september klaagde een dame over onrust in haarzelf en haar dochter. Jomanda: ‘Ik zou de boeken van Jozef Rulof gaan lezen, te beginnen met Een blik in het hiernamaals, want daarin staat gewoon de waarheid, heel interessant, zoals het leven behoort te zijn, een en al liefde’.
Op 22 oktober vraagt een beller waarom zijn vrouw zo verschrikkelijk wordt gestraft met de ziekte Multiple Sclerose. Jomanda antwoordt: ‘Dat is de zin van het lijden, het heeft te maken met een geestelijke rijkdom, wat pas in een volgend leven duidelijk wordt. U vrouw moet daarvoor ontzettend dankbaar zijn. Het is interessant om ook de boeken van Jozef Rulof in dat verband te lezen, om te beginnen met Een blik in het hiernamaals, dan leer je begrijpen hoe alles in elkaar zit.’
Op 12 november vraagt een dochter hulp voor haar moeder. Ze heeft de ziekte van Lyme (tgv. een tekenbeet). Jomanda adviseert om ook een paar boeken te lezen om tot rust te komen. Volgens de dochter leest haar moeder uitsluitend boeken van Rulof, afgaande op eerdere adviezen van Jomanda. ‘Heel goed, maar ik voel dat ze te snel leest’, antwoordt Jomanda, ‘dat is moeilijke stof, dus niet meer dan 1 of 2 pagina’s per keer lezen en niets anders erbij’.
Op 17 december zegt een belster verward te zijn door het begrip ‘astrale wereld’. In de boeken van Rulof zou staan dat die wereld niet goed zou zijn. Jomanda legt uit, dat ze de boeken verkeerd heeft gelezen. Tijdens het gesprek worden een paar titels door elkaar gehaald. Jomanda: ‘U bedoelt natuurlijk Zielsziekten van gene zijde bezien of bedoelt U Tussen leven en dood ? Of De kringloop der ziel ? Dat laatste raad ik U in het bijzonder aan. En vooral die boeken goed blijven lezen.’
Op 14 januari 2001 vraagt een belster uitleg over een nachtmerrie. Jomanda verwijst naar een vorig leven en zegt dat we tenminste wel 1000 levens hebben. Voor verdere uitleg verwijst ze naar Een blik in het hiernamaals. In de loop van het gesprek herhaalt ze de naam ‘Rulof’ nog vier keer en zegt dat diens boeken ook weer te koop zijn tijdens de healing-bijeenkomsten. De vrouw heeft een probleem omdat zij haar grootmoeder op haar wens heeft laten cremeren. ‘Bij het cremeren ondergaat de ziel veel pijn’, aldus Jomanda, ‘dat wordt ook in de boeken van Rulof uitgelegd’.
Nadat zij op 29 april 2001 bij Radio Noordzee FM was gestopt, is Jomanda dankzij inspanningen van de Stichting ‘Vrienden van Jomanda’ sinds 19 aug. 2001 weer terug in de ether, nu bij de commerciële ‘hits-van-toen’-zender Radio 192. Deze is op AM 1332 te beluisteren (zeer slechte ontvangst) en slechts op enkele kabelnetten, waaronder A’dam. Vanwege die slechte ontvangst zal het aantal luisteraars beslist aanzienlijk minder zijn dan bij Noordzee FM. Sinds kort is Jomanda’ s uitzending verplaatst naar de zeer vroege zondagochtend tussen 07.00 en 08.00 uur, omdat de ontvangstkwaliteit dan beter zou zijn. De uitzendingen zijn, op een enkele uitzondering na, niet live, maar volgens Jomanda werkt het instralen van het water ook vanaf de band.
Hoewel zij haar publiek iedere keer doet geloven dat zij overstelpt wordt met brieven, e-mails en telefoontjes, valt bij de radio-uitzendingen op, dat de opbellers vaak al eerder in een uitzending zijn geweest. Eén opbelster zei al voor de 5e keer in de radio-uitzending te zijn, en nog steeds dezelfde klachten te hebben. Zoiets wordt door een verbaasd lijkende Jomanda steeds beantwoord met: ‘O ja? En wat heb ik de laatste keer dan gezegd? ‘. Ook valt op, dat de healing-bijeenkomsten zijn beperkt tot een geringer aantal zalen. De meeste bijeenkomsten vinden thans plaats in de zaal bij het kerkje ‘Maria Vreede’ te Valkenburg. Jomanda’ s ‘hoofdkantoor’ bevindt zich in Hulsberg (althans het postbusadres). Verder kondigt zij aan, dat er vanaf maart 2002 een speciaal Jomanda-tijdschrift zal verschijnen. Zij heeft sinds langere tijd al een brievenrubriek met een agenda van haar bijeenkomsten in het roddelblad Party.
Volgens mij valt er duidelijk een afname van Jomanda’ s populariteit waar te nemen, wat waarschijnlijk te maken heeft met de geruchtmakende affaire rond het overlijden van Sylvia Millecam, een geval dat volgens Jomanda ‘zo heeft moeten zijn, en sindsdien zijn er geen twijfelaars meer, alleen nog voor- of tegenstanders‘ (radio, 17 sept. ’01). Ook zegt zij, langs paranormale weg contact met Sylvia te hebben en ‘dat alles goed is’. Op 15 okt. ’01 (TV, Netwerk) en 20 dec. ’01 (TV, Nova) verklaarde dhr. Kingma, inspecteur-generaal van de Inspectie voor de Gezondheidszorg, een onderzoek in te stellen naar Jomanda’ s activiteiten. N.a.v. de veroordeling van markrobioot Adelbert Nelissen van het Kushi-instituut, liet Prof. J.Legemaate, Rotterdams hoogleraar Gezondheitsrecht, in een artikel in Trouw van 22 dec. ’01 weten: ‘ Ik denk dat dit vonnis (de veroordeling van Nelissen) zeker elementen bevalt waar het O.M. iets mee kan… Jomanda valt net zo goed onder die zorgplicht (= patiëntenrechten) , en haar aanpak loopt ook niet over van wetenschappelijk bewijs. Ook zij moet haar patiënten dus vertellen wat de beperkingen van haar benadering zijn en is soms verplicht door te verwijzen. Het OM moet dus nog maar eens goed naar dit vonnis kijken’. (Kop boven dit artikel : ‘Alternatief genezer moet op zijn tellen passen’ )
Ik denk dat vanwege de verhoogde kritische aandacht voor haar activiteiten, Jomanda voorlopig op zal passen om nog controversiële uitspraken en handelingen in het openbaar te doen. Dat is ook te merken bij haar aanprijzingen voor Rulof. Zelf begint zij er al bijna niet meer over, maar het doet haar nog steeds deugd, wanneer bellers dit wel doen.
De ideeën van Rulof zijn ook op het web te vinden: www.hoegee.demon.nl/
Noten
1. Rulof vertoonde vele kenmerken van de zogeheten fantasy prone personality: als kind had hij gezelschap van onzichtbare metgezellen, hij had contact met hogere wezens waarvan hij boodschappen doorgaf, hij dichtte zichzelf zowel een vorig leven als genezende gaven toe, beweerde astrale reizen te maken en had kunstzinnige aspiraties die in honderden mediamieke schilderijen resulteerden, en schreef ondanks een gebrekkige schoolopleiding ruim twintig delen vol met zijn visies. Terug.
2. De Kosmologie van Jozef Rulof deel 1, Vraag en antwoord, Zielsziekten van Gene Zijde bezien, en Het ontstaan van het Heelal. Terug.
3. De derde druk werd in 1985 op aandringen van de Stichting Bestrijding Antisemitisme uit de handel genomen. Terug.
4. Jomanda zei op 13 mei 1999 in een uitzending van Barend en Witteman dat ze een half miljoen luisteraars had; het lagere getal is van de Dienst Kijk- en Luisteronderzoek van de NOS. Terug.
5. Met dank aan onder meer: Jessica Silversmith en collega’s van het MDA, Sandra Bhagwandien (LBR), R.A.D.A.R. Rotterdam, Recep Kaya (MD Tiel), Harry Westerink (Simpos), Valerie Leenheer (VARA), Jan Bader en Richard Stein (Stiba) en Jan Willem Nienhuys (Skepsis) en Jomanda. Terug.
