Alfatraining verliest van Skepp

De wereld van human resources (HR) staat bol van de onzin. Wee degene die zich kritisch over deze onthutsende praktijken uitlaat en de geclaimde bewering wetenschappelijk probeert te toetsen. Dan komt de ware aard van de aanbieders naar boven en wordt justitie ingeschakeld. Zo liep een dame die alfatraining en ‘selfcoaching’ verzorgde na kritiek naar de rechter.

De afgelopen jaren zijn meerdere sceptici door hun uitlatingen voor de rechtbank gedaagd.

Simon Singh schreef op 19 april 2008 in The Guardian dat de Britse Vereniging van Chiropractors (BCA) ‘happily promotes bogus treatments.’ De BCA beweerde dat deze frase de aantijging van opzettelijk bedrog inhield, en dus smaad was, hoe wel uit de context bleek dat hij dat helemaal niet bedoelde. In eerste instantie kregen de chiropractors gelijk, maar Singh ging in beroep en kreeg op 1 april 2010 gelijk van het hof van beroep – hij mocht zijn kritiek geven omdat hij zich op feiten baseerde. De BCA trok vervolgens op 15 april 2010 alle acties tegen Singh in.

In Nederland trok de zaak van de arts Maria Sickesz tegen de Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK) veel aandacht. De Vereniging had haar opgenomen in een lijst van kwakzalvers voor haar beweringen over haar ‘orthomanuele therapie’. De VtdK kreeg in eerste instantie van de rechtbank Amsterdam gelijk met haar argument dat ze duidelijk hadden aangegeven wat ze bedoelde. In hoger beroep vond het hof dat kwakzalver ook oplichter betekent en dat ‘notoire genezer’ niks beter is, en dus dat Sickesz het recht aan haar zijde had. Uiteindelijk vond de Hoge Raad op 15 mei 2009 dat kwakzalver weliswaar een onaardig woord was, maar dat het recht op vrije meningsuiting niet zomaar opzij geschoven kon worden, temeer daar de Vereniging zorgvuldig had verteld wat ze bedoelde. De Hoge Raad verwees de zaak terug naar het hof in Den Haag, en dat bekrachtigde op 2 april 2013 het vonnis van de Amsterdamse rechtbank.

Ook in België zijn de onwetenschappelijke beoefenaars dol op procederen.

Wat was het geval? Tal van HR-afdelingen van bedrijven bieden hun werknemers cursussen aan die moeten leiden tot productiever werken. Hier is niets mis mee, een aantal methodes zijn wetenschappelijk getoetst en blijken effectief te zijn. De stichting (vzw) Evidence Based hrm waarvan ik voorzitter ben, probeert bedrijven te helpen een overwogen keuze te maken. De stichting heeft geen winstoogmerk. Er zijn echter ook tal van bedrijfjes in Nederland en België die hoogst dubieuze trainingen aanbieden. In mijn boek De hr-ballon. 10 populaire praktijken doorprikt houd ik een aantal populaire methoden en testen tegen het licht. Wat blijkt: vaak valt een bedrijf voor mooie grafieken, in plaats van een bewezen methode (met niet zo schreeuwerige statistieken, maar wel gepubliceerd in peer reviewed tijdschriften).

In 2010 schreef ik een zorgvuldig onderbouwd artikel dat zich specifiek richtte op één bepaalde methode die door diverse aanbieders in Nederland en België wordt ‘onderwezen’: De onthutsende praktijken van alfatraining en self-coaching. Het artikel werd opgenomen op de site van Evidence Based hrm, op Hrmblogs en op de site van Skepp. In het artikel behandelde ik vooral de beweringen van het Belgische bedrijf Prana, omdat zaakvoerster Iris Willems een boek over haar methode had geschreven en er veel details beschikbaar waren op de website. De beweringen waren in de ogen van het bestuur van de stichting zo misleidend en medisch georiënteerd zonder dat er een arts aan te pas kwam, dat onze stichting besloot een officiële klacht in te dienen. Direct nadat onze advocaat een aangetekende brief naar Prana stuurde, werden we zelf door Prana aangeklaagd. Hun hoofdargument was… concurrentievervalsing. Hun advocaat rondde met succes een procedure in eerste aanleg voor de rechtbank van koophandel af, waarbij de rechter de redenering volgde dat een zelfstandige ondernemer (ikzelf dus) geen andere ondernemer mocht bekritiseren, ook al was de kritiek inhoudelijk juist. Ondanks advies van diverse advocaten en professor mediarecht Dirk Voorhoof, wierp onze stichting de handdoek in de ring. Wij beschikten eenvoudig niet over de financiële middelen om de zaak voort te zetten. We zouden dan eerst in beroep moeten gaan, bij eventueel mislukken in cassatie en dan uiteindelijk naar het Europese Hof.

Gesterkt door dit vonnis viel Prana ook Skepp aan. Dezelfde rechter (in eerste aanleg) veroordeelde op 30 juni 2011 ook Skepp en met dezelfde redenen: Skepp zou een handelsactiviteit hebben of toch minstens een band met mij als zelfstandige ondernemer en werd dus veroordeeld tot het verwijderen van het artikel. Skepp toonde zich echter vastberaden en besloot in beroep te gaan. In beroep kreeg Skepp op 8 april 2013 gelijk omdat de vereniging niet kon worden gezien als een concurrent van Prana en het artikel mocht terug op hun website geplaatst worden. Prana ging niet in cassatie waardoor de uitspraak nu definitief is. Niet alleen een overwinning voor de vrije meningsuiting en een opsteker voor heel wat sceptische organisaties, maar vooral voor het verstand dat zegevierde.

Hieronder vindt u een samenvatting van het artikel dat u terugvindt op de website van Skepp.

Alfatraining

De alfatraining werd ontwikkeld door José Silva (14/8/911 – 7/2/1999, foto). De techniek zou iemand helpen om meer van zijn hersenen te gebruiken en zijn creatieve vermogens te vergroten. Alfatrainingen worden in België onder meer aangeboden door Prana en in Nederland door Linea Verde. Alfatrainingen moeten niet verward worden met biofeedback, waarbij mensen op een computerscherm hun hersenactiviteit kunnen beïnvloeden.

De golven die onze hersenen produceren hangen samen met de activiteiten van hersenen en zijn dus het gevolg van die activiteiten. Een aantal aanbieders van training, coaching en (slaap)therapie beweren dat er ook een omgekeerde richting is. Door bepaalde hersengolven op te wekken – alfagolven dus – zou je intelligenter kunnen worden, ongewenste gewoontes kunnen loslaten, minder stress beleven en slaapproblemen oplossen waartoe de ‘klassieke’ geneeskunde niet in staat is. De aanbieders doen dit op tal van manieren: van gebruik van meditatie tot klankschalen. Controle op toegenomen alfagolven na de training vindt men niet nodig, het spreekt kennelijk voor zich dat de training tot verhoogde alfagolven leidt en dat die allerlei fenomenale weldaden oplevert.

Wetenschappelijk bekeken komen alfagolven voor in rust, en ze worden al geproduceerd als je je ogen sluit! Diegenen die commercieel gewin maken met hun alfatrainingen lijken het onderscheid tussen correlaties en causaliteit niet te kunnen maken. Het is de activiteit van de hersenen (causatie) die de alfa- of andere golven produceert (gevolg), en niet omgekeerd.

Het is vooral de misleiding die tegen de borst stuit. Op tal van websites vind je oneerlijke of op zijn minst misleidende beweringen. Zo zou Albert Einstein beweerd hebben dat we maar tien percent van onze hersenen gebruiken. Er wordt verwezen naar echte (bijv. Ledoux) en vermeende (bijv. McLean) autoriteitsfiguren om de hersenwerking te verklaren. Men publiceert getuigenissen van tevreden deelnemers die een ‘sociaal bewijs’ vormen waaraan mensen gevoelig zijn. Ook schermt men met kreten als wetenschappelijke onderbouwing, maar toont geen publicaties. Daarnaast hangt men een reeks van mythes aan, zoals die van de rationele linkerhersenhelft en de creatieve rechterhelft. Bestaande methodes zoals exposure of extinctietherapie uit de cognitieve gedragstherapie worden gerecupereerd en uitgelegd alsof ze origineel en baanbrekend zijn. Saignant detail, Prana bleek zijn ‘uitvinding’ te hebben gepatenteerd – dit kan dus blijkbaar zonder onderbouwing, zonder gebruik te maken van EEG of andere methode om hersenactiviteit in kaart te brengen… ja zelfs zonder het noemen van bronnen.

Voor het artikel onderzocht ik tal van claims van aanbieders en ging ik te rade bij experts: van neuropyschologen tot neuropsychiaters en neurochirurgen. Ze gaven allen aan dat het ontbreekt aan wetenschappelijke gegevens en dat de claims verdacht veel op new-agebeweringen lijken. Bovendien worden op veel van deze sites naast alfatrainingen ook andere onbewezen methodes zoals SelfShiatsu (zelfmassage) en NLP (neurolinguïstisch programmeren) in een adem gepromoot.

Door zich op medisch terrein te begeven en te beweren dat ze de gezondheid kan verbeteren, is alfatraining is niet alleen een vorm van misleiding, maar gevaarlijk voor mensen die echt hulp nodig hebben.