Op zaterdag 5 februari 2011 gaan betogers in Amsterdam een ‘overdosis’ homeopathische middelen innemen. Datzelfde gebeurt in andere steden elders in de wereld. Het wordt een ludiek protest tegen het idee dat homeopathie meer is dan suiker met suggestie (1). De actie heet 1023, naar het getal van Avogadro.
Vorig jaar 30 januari 2010 begon de Britse sceptische organisatie Merseyside Skeptics Society (Liverpool en omgeving) met deze actie, die toen in diverse Britse steden plaatsvond (foto: de demonstratie in Southampton). De actie heet zo naar het getal van Avogadro, ongeveer 6 maal 10 tot de macht 23, het aantal moleculen in 22,4 liter gas of in 18 gram water. Veel homeopathische middelen zijn zo sterk verdund dat je met het getal van Avogadro op je vingers kunt natellen dat er niets meer van de uitgangsstof in zit. Met andere woorden: ‘Er zit niets in!’
Homeopathische middelen zijn net als wijwater of ingestraald water. Veel mensen denken dat homeopathie iets met kruiden is. Dat is maar half waar. De uitgangsstof is vaak een plant (maar ook zout, kalk, zand of soda, zware metalen, insecten, rottend vlees en andere viezigheid) maar die wordt dan zo sterk verdund dat je gerust kunt zeggen: ‘Er zit niets in.’
In de homeopathie is een verdunning van C30 heel gangbaar. Dat is niet zomaar een druppel in een zwembad. Dat is een klein mistdruppeltje op de helft van alle oceanen, goed roeren, en van het ‘mengsel’ een even klein druppeltje in de ongebruikte andere helft van de wereldzee oplossen. Praktisch gesproken kan men zeggen: ‘Er zit niets in.’
De homeopaten beweren wel dat het niet om verdunnen gaat, maar om de combinatie van schudden in alcohol en stapsgewijs verdunnen. Ze zeggen ook dat wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat hun middelen werken. Die bewijzen zijn bekeken en ze kloppen niet. De homeopaten vermelden ook graag hun vele dankbare klanten, maar aangezien alle charlatans door de eeuwen heen nooit over gebrek aan dankbare klanten hebben hoeven klagen, zegt dat niets. Het belangrijkste is toch dat niemand, ook de homeopaten niet, het verschil kan vaststellen tussen homeopathisch water en gewoon water. Eenvoudig gezegd: ‘Er zit niets in!’
Om dat aan het publiek duidelijk te maken, gaan actievoerders op zaterdag 5 februari om 10:23 ’s ochtends in Amsterdam hele flessen homeopathische middelen innemen. De grondlegger van de homeopathie, de Duitse arts Samuel Hahnemann heeft ongeveer 200 jaar geleden met nadruk gezegd dat het gevaarlijk was te veel in te nemen van een homeopathisch middel. Bovendien heeft hij dikke boeken volgeschreven met allerlei nare dingen die je kunnen overkomen als je als gezond persoon zelfs maar een klein beetje van die hoogverdunde stoffen inneemt (2). Je wordt er al niet goed van als je de beschrijvingen leest. De actievoerders denken dat hij zich vergist heeft. Er zit immers niets in?
Er zit niets in dus onschuldig?
Waarom zou je je druk maken om homeopathie? Laat die mensen toch hun geloof! Het is zoiets onschuldigs als een kaarsje opsteken in een kapelletje. Als dat geloof de mensen het gevoel geeft dat het beter met ze gaat, wat is daar dan tegen? Daar zijn twee dingen tegen. In de eerste plaats proberen de fabrikanten en de verkopers aan het publiek te suggereren dat hun middelen tegen van alles en nog wat werken. Dat is misleiding met het doel eraan te verdienen. Zij verdoezelen de essentie, namelijk: ‘Er zit niets in.’
De grote homeopathische industrieën hebben ook gedaan gekregen dat zij zich niet aan de Europese regels voor genees- en voedingsmiddelen en eerlijk zaken doen hoeven te houden, namelijk dat je bewijzen moet leveren voor beweringen over geneeskracht van je producten. In de tweede plaats heeft het homeopathisch bedrog tot gevolg dat mensen homeopathie gaan gebruiken voor ziekten die niet vanzelf overgaan, en niet naast maar in plaats van effectieve medicatie, soms met een voortijdige en pijnlijke dood tot gevolg. Dat had niet hoeven gebeuren als men beter geweten had: ‘Er zit niets in.’
Bewonderaars van de homeopathie wijzen op de lange gesprekken die serieuze homeopaten met hun klanten voeren. Maar bij de ware homeopathie krijgt de patiënt uiteindelijk één hoogst individueel uitgekozen klein korreltje suiker (met niets erin). De ware homeopaat kan dus een leven lang toe met een voorraad die in een klein koffertje past. Maar dat is natuurlijk niet de bedoeling van de machtige homeopathische fabrieken en ook niet van de verkopers. Dat zou wat zijn als elke klant in de winkel een uur aan de balie zou moeten overleggen over de inname van een enkele korrel suiker (met niets erin)! Nee, de goedgelovige klant moet haar middel betalen, inpakken en wegwezen. En later graag weer terugkomen voor meer van hetzelfde, want: er zit niets in.
Er zijn mensen met kanker die zich wilden genezen met homeopathie, er waren homeopaten die beweren dat je ernstige kinderziekten met homeopathie kunt genezen en dat vaccinatie overbodig is, er zijn reizigers die vertrouwen op homeopathie tegen malaria en andere tropische ziekten, en zelfs ontwikkelingswerkers die arme zieke mensen afschepen met homeopathie. Dat kan mensenlevens kosten, want: ‘Er zit niets in.’
Catherine de Jong van de Vereniging tegen de Kwakzalverij is aanspreekpunt voor deze actie. Meer nieuws staat op de website van de VtdK en op Kloptdatwel en de site van de 1023 Campaign. Maar of u op zaterdagmorgen 5 februari 2011 wel of niet met mede-sceptici en antikwakzalvers naar de vrolijke happening in Amsterdam gaat, waar het om draait is simpelweg:
Er zit niets in.
Met dank aan Edgar Allen Poe.
Noten
1. Homeopathische suiker is meestal melksuiker, en die wordt gemaakt door deze te bevochtigen met homeopathisch water of homeopathische alcohol en dan te laten opdrogen. Dat betekent dat in de praktijk de concentratie van de uitgangsstof in suikerpilletjes nog ongeveer 500 keer zo klein is als de notatie D4 of C6 of watr dan ook suggereert.
2. Hahnemann was zo verstandig om allerlei zwaar giftige stoffen in hoge verdunningen uit te proberen op gezonde proefpersonen. Die produceerden zo al die ‘symptomen’ in die boeken. Al in 1799 deed Hahnemann proeven met 1:100.000 verdunningen en 30 jaar later alleen nog maar met C30 verdunningen. Daar komt waarschijnlijk het idee vandaan dat verdunde middelen ook effect hebben, maar niemand weet het zeker. De theorie dat water een geheugen zou hebben is veel later bedacht als ‘verklaring’ van de werkzaamheid van homeopathie. Er was echter niets te verklaren want er waren geen deugdelijke bewijzen dat homeopathie werkte.
Ik heb eens mijn licht opgestoken over de zaak Vithoulkas-Randi. Ik kan nog niet alles erover vertellen, maar een aantal zaken zijn me duidelijk geworden, en het belangrijkste is dat Vithoulkas nooit, niet in 2005 of 2006 of 2008 (en daarna ook niet) ook maar iets ondertekend heeft, waaruit blijkt dat hij het eens was met het protocol.
Van de site van Vithoulkas:
daar staat niet dat V. tijdens die ontmoeting dwarslag over het protocol en het ook weigerde te tekenen.
Daarna ontdekte V. een artikeltje op de site van Randi dat daar al vanaf maart 2008 stond. V. interpreteerde dat als bewijs dat Randi niet serieus was over de proef en ook zijn ziekte in 2006 had voorgewend. Vervolgens werd Randi boos en liet weten dat als V. nog zaken wou doen hij zich maar gewoon moest opgeven als iedereen anders. Later heeft hij laten weten dat wat hem betreft de proef zoals gepland kon doorgaan. Maar voor de proef is het wel essentieel dat degene (Vithoulkas) die de proef nota bene zelf heeft voorgesteld accoord gaat met de uitvoering zoals gepland.
Dat is een redelijk verlangen want het moet niet gebeuren dat achteraf Vithoulkas gaat zeggen dat het logisch was dat de proef mislukte omdat men helemaal tegen zijn advies iets ‘verkeerd’ heeft gedaan. Vithoulkas heeft bij de onderhandelingen in september 2008 vreemde voorwaarden gesteld.
Dus als puntje bij paaltje komt is de situatie als volgt:
A. er is een gedetailleerd protocol waarover al sinds 2003 is onderhandeld. Dit protocol heeft de instemming van Randi, van degenen die namens hem onderhandelden, van een vooraanstaande Israëlische alternatieve arts; er is instemming van het ziekenhuis, er is financiering, een fabrikant van homeopathische middelen heeft ook medewerking beloofd.
B. er is geen bewijs (handtekening) van Vithoulkas dat hij het eens is met de voorgestelde werkwijze. Het is dus Vithoulkas die het groene licht moet geven.
Typische kwakzalfgewoonten… In plaats van eindelijk gewoon eens op een normale manier te bewijzen (en te publiceren in een goed wetenschappelijk tijdschrift) dat hun methode inderdaad werkt, en vooral daar hun energie aan te besteden, storten ze zich in allerlei kronkelredeneringen om maar zogenaamd aan te tonen dat sceptici vuile spelletjes spelen. Iedere andere fabrikant resp. leverancier van welk artikel dan ook dat niet werkt dan wel onwaarschijnlijke claims propageert, komt daar niet mee weg bij o.a. de Consumentenbond en in het algemeen ook bij het publiek. Men wil in dit geval kennelijk graag bedrogen worden. En maar roepen dat je gezondheid het hoogste goed is…
Wat te denken van onderstaand persbericht?
http://www.vsm.nl/nieuws/999
Hier staat letterlijk:”Er is voldoende wetenschappelijk onderzoek voor de werkzaamheid van homeopathische middelen”
Mag dat zo maar? Heb ik zelf geen idee van.
Je zou kunnen proberen er bezwaar tegen te maken bij de Reclame Code Commissie. Het is natuurlijk onzinnig om reclame te maken voor werkzaamheid van middelen door te verwijzen naar een onderzoek over de kosten. Is zo’n persbericht eigenlijk wel reclame? Kun je zeggen dat het ertoe leidt dat iemand een koopbeslissing neemt die hij of zij anders niet had genomen?
Terug van enkele dagen afwezigheid. Bezwaar maken zal weinig effect hebben. Er wordt hier geen rechtstreekse medische claim gedaan. Bij VSM kennen ze ons standpunt allang. Ik denk dat het veel belangrijker is als het grote publiek van tijd tot tijd kennis neemt van de logische argumenten tegen homeopathie en zo onzin leert herkennen.
De link nog eens geopend en de beweringen van VSM nog eens aandachtig gelezen. Het is werkelijk klinkklare onzin, hoewel het voor de leek natuurlijk prachtig klinkt dat nu het beste uit 2 werelden zou kunnen worden gekozen. Het beste zou m.i. zijn maar vilein aan VSM te vragen eerst maar eens wat van dat zogenaamde harde bewijs te laten zien. De Vereniging tegen Kwakzalverij kennende, vraagt ze dat vast wel. VSM voert echter natuurlijk liever een proces tegen de Vereniging dan met dat bewijs aan te komen. En zeg nu zelf, wat moet je anders als je het bewijs gewoon niet hebt… En zo blijven we maar eindeloos met dit soort praatjes zitten.
Als je VSM vraagt naar bewijzen, dan komen ze bijvoorbeeld met de lijst die op
http://www.vhan.nl/informatie-professionals/klinisch-onderzoek/28-klinisch-onderzoek
staat. De onderzoeken die daar staan opgenoemd worden allemaal subtiel verdraaid. Neem nou de opmerking over het onderzoek van de Lange bij nr. 10. Die onderzocht 170 kinderen dubbelblind. De kinderen hadden een kwaal die toen werd beschouwd als dé kwaal bij uitstek waar je homeopathie voor kunt gebruiken (snotneuzen, gaan geheid vanzelf over). Er werd een klein verschil gevonden, maar het was niet significant.
De VHAN maakt daarvan dat er nog niet genoeg kinderen in het onderzoek zaten om een significant resultaat te krijgen. Dat is een typisch argumentum ad ignorantiam: uit het denkbeeldige resultaat dat er bij tweemaal zoveel kindertjes het verschil tussen beide groepen verder zou oplopen wordt een conclusie getrokken. Het is net andersom: als homeopathie zo goed zou werken, zou je aan 50 verum plus 50 placebo genoeg hebben om met het blote oog te kunnen zien dat het verum veel beter is. Als je met tweemaal 85 kinderen die notabene elk een vol jaar gevolgd worden het nog niet weet, dan is er gewoon niks.
Enzovoorts. Bij griep zie je twee studies staan die gewoon fraudulent zijn, en een studie die ik net apart in een blog besproken heb, waarbij vrijwel niemand van de 501 personen echte griep had en er 499 gevallen op volstrekt ondoorzichtige wijze verdonkeremaand zijn.
Een eerdere dergelijke lijst heb ik hier besproken:
http://www.kwakzalverij.nl/833/De_roze_bril_van_de_homeopathie
en
http://www.kwakzalverij.nl/1136/Homeopathie_werkt_ook_niet_bij_kinderdiarree
merk op hoe de VHAN het volstrekt negatieve onderzoek over kinderdiarree uit 2006 domweg niet vermeldt!
Bij hoofdpijn en migraine staat Brigo 1991 dat een uiterst verdacht onderzoek is, omdat er bij de placebogroep een absurd laag placebo-effect optrad. Men heeft toen een heel goed gerandomiseerd controleonderzoek uitgevoerd (Walach 1997) dat negatief uitviel (het scheelde maar weinig of het placebo was signifiant beter geweest). Dat staat hier zonder commentaar opgevoerd als ‘bewijs’.
Enzovoorts. Men liegt er gewoon op los.
Ach, als je leugens maar lang genoeg blijft herhalen, denkt een deel van de mensheid op een gegeven moment dat de leugens waar zijn. De nieuwe kleren van de keizer…
Ik voel me nog neutraal. Een warme samenleving en Skepsis zijn in ieder geval behoorlijk ver van elkaar verwijderd zover ik het kan zien.
Ik hou wel van rekenen en heb een leuke vergelijking van een C30 verdunning:
C30: 1 duizendste kubieke millimeter in een inhoud van 1 kubieke lichtjaar!
Wat een warme samenleving (wat we daar dan ook onder mogen verstaan) en een sceptische benadering van onzinnige ideeen met elkaar te maken hebben, ontgaat me. Suggereert u hiermee dat sceptici niet op een gewone manier meedraaien in de maatschappij? Zou u de bedoeling van uw suggestie eens willen uitleggen?
Ik kan niet zeggen dat ik de waarheid in pacht heb maar ik denk wel een vinger op een gevoelige plek te kunnen leggen. Sceptici denken via het denken de wereld te kunnen verklaren. Gevoel is wat mij betreft een wezenlijk iets. Omdat gevoel lastig wetenschappelijk aan te tonen valt is dat iets wat veel sceptici maar onzin vinden.
Een warme samenleving, daar ga ik voor.
Ik snap niet goed wat dit te maken heeft met homeopathie. Ik kan ook niet verklaren wat Witsenburg ertoe gebracht heeft deze opmerking hier te plaatsen. Zo, dat is alvast een ding dat ‘sceptici’ niet kunnen verklaren.
‘De wereld verklaren’ is iets wat sceptici wel graag zouden willen, en met de wetenschap kom je een heel eind. Maar wetenschap is niet alleen ‘denken’. Het idee dat flink veel denken volstaat is iets wat populair was in de tijd van Aristoteles en later de scholastische wijsgeren, maar dat in de wetenschap al eeuwen aan status heeft ingeboet. Je moet om te beginnen goed opletten, en zo gauw je ideeën begint te krijgen (‘denken’) moet je proberen die aan de werkelijkheid te toetsen om te kijken of ze wel kloppen. Dat is de methode die enorm veel heeft opgeleverd.
Het lijkt me onzin om te zeggen dat gevoel lastig aan te tonen is. Het gevoel is een van de vele zintuigen, en uitstekend te meten. Maar Witsenberg bedoelt niet het vermogen om met de vingertoppen oneffenheden te constateren, hij bedoelt een kenmethode die schijnbaar buiten de zintuigen om gaat. Het juiste woord daarvoor is intuïtie.
Veel kennis omtrent de alledaagse en minder alledaagse werkelijkheid doen we op zonder het te merken. Een moeder die aan subtiele kenmerken van het gedrag van haar kind merkt dat er iets aan de hand is, een dichteres die door speciale woordkeus de juiste toon weet te treffen die haar publiek aanspreekt, dat valt allemaal onder intuïtie. Intuïtie spleet zich uiteraard ook in de wetenschap af. Als men bijvoorbeeld 10.000 uur intensieve studie en onderzoek in de wiskunde erop heeft zitten en geconfronteerd wordt met een nieuw probleem, dan kan men ‘door intuïtie’ de juiste aanpak kiezen. De minder ervaren beginnende wiskundige zit daarentegen dan eindeloos allerlei doodlopende wegen te proberen.
Sommige artsen rangschikken de ‘klinische blik’ en dergelijke ook onder intuïtie. Zij menen dat zij door ervaring aan allerlei subtiele details kunnen waarnemen dat iets pluis of niet pluis is.
Ik geloof het niet zo. Of die intuïtie goed werkt is alleen maar vast te stellen door het op de een of andere manier te controleren, dus ook de gevallen dat het oordeel ‘pluis’ luidde. De wetenschap heeft geleerd dat leren door ervaring niet goed werkt als er weinig terugkoppeling is.
Het beroemde voorbeeld van de duiven die bijgelovig werden laat zien dat ‘intuïtie’ tot totaal foute ideeën kan leiden.
Overigens kan intuïtie best wel onderwerp van wetenschappelijk onderzoek zijn. Je kunt namelijk de betrokkenen gewoon vragen wat hun intuïtie is, en dan bijvoorbeeld nagaan of die klopt. Zo kun je in elk geval een begin maken met de bestudering van het fenomeen.
Dit is natuurlijk lastig wanneer die intuïtie gaat over iets dat helemaal niet te constateren is.
Wat heeft dit te maken met homeopathie? Misschien bedoelt Witsenburg dat homeopaten hun intuïtie gebruiken bij de behandeling van patiënten en bij de beoordeling van hun gezondheidstoestand voor en na de behandeling.
Maar dat is nu juist waar het foute leren op de loer ligt. Patiënten worden namelijk vanzelf beter en zijn dan geneigd hun behandelaar dankbaar te zijn. De mogelijkheden tot zelfbedrog zijn levensgroot. De behandelaars hebben doorgaans geen vergelijkingsmateriaal waarmee ze kunnen nagaan wat het genzingspercentage is van onbehandelde patiënten, in elk geval niet als ze alleen op hun eigen ervaring (‘altijd behandelen’) afgaan. Zij zijn dus net als die bijgelovige duiven die na korte tijd meenden dat een halve draai naar links of twee keer op de grond pikken of wat dan ook de feilloze methode was op weer wat voer te krijgen.
Waarom denk ik dat? Omdat twee eeuwen natuurwetenschap heeft geleerd dat er niets in homeopathische middelen zit, en dat – gezien de werking van het menselijk lichaam – ingenomen middelen alleen iets uithalen wanneer er iets inzit. Twee eeuwen natuurwetenschap heeft geleerd dat je door schudden geen materiële eigenschappen kunt overdragen, dat magnetisme geen spirituele eigenschap is maar keiharde fysica, er is nauwkeurig uitgezocht hoe vaccinatie werkt en er is nooit een spoor gevonden van het basisbeginsel van de homeopathie, namelijk het similiabeginsel.
Zelfs dan houdt de medische wetenschap de deur nog open, want dokters hebben een anarchistisch trekje: als iets de patiënten helpt, zal het ze worst wezen of het in strijd is met alles wat bekend is over de natuur. Men heeft dus proeven gedaan, en daar is niet voldoende uitgekomen. De homeopaten zelf weigeren in te gaan op hetzij de uitdaging om hun claims over de effecten van hun middelen op gezonde mensen goed te toetsen, en als ze daar heel af en toe op ingaan en de toetsen komen negatief uit, dan negeren ze de uitkomsten. Dat is al in 1835 begonnen!
Geheel eens met bovenstaande reactie.
Ik wil nog een opmerking kwijt: ik zie niet in hoe een sceptische houding t.a.v. loze beweringen niet prima in 1 mens samen zou kunnen gaan met “gevoel”.