Phyllis Newcombe en Fantasie

De geschiedenis van Phyllis Newcombe is snel verteld. Ze bezocht ze een feestelijk bal ter gelegenheid van de eerste wedstrijd van het nieuwe seizoen van de voetbalclub van Chelmsford. Dat was zaterdag 27 augustus 1938. Het feest was klokke twaalf afgelopen, en ze liep, met haar verloofde Henry McAusland twee of drie passen voor haar, de balzaal uit, naar de trap die naar de begane grond leidde.

Op dat ogenblik vatte haar tulen crinoline-achtige baljurk aan de voorkant onderaan vlam. Het vuur verspreidde zich vlug en om 35 minuten over twaalf kwam de ambulance en werd ze met aanzienlijke brandwonden naar het ziekenhuis vervoerd. Terwijl ze herstellende was, kwam er sepsis bij de wonden en ze stierf aan door de sepsis veroorzaakte longontsteking, op 15 september op de leeftijd van 22 jaar.

Bij de inquest werd er gesproken over de oorzaak. Er werd vastgesteld dat het materiaal van de jurk niet door contact met een brandende sigaret vlam kon vatten, maar dat het door contact met open vuur onmiddellijk vlam vatte. Gezien de plek waar het vuur begon, moet dat iets brandends zijn geweest dat op de grond lag. Er werd opgemerkt dat op de zachte ondergrond een brandende lucifer even kon blijven liggen branden. (Een brandende lucifer die op een harde vloer valt, gaat uit door de schok.) Er was echter geen afgebrande lucifer gevonden. Dat is geen wonder, want onmiddellijk na de ontdekking van de brand schoten omstanders te hulp en werd er natuurlijk veel heen en weer gelopen.

De coroner: ‘Just imagine someone dropping a lighted match on that rubber floor. It would certainly go on burning and have been noticed. Still, if nothing was found, it is no use theorising about it.’

Waar zou een brandende lucifer vandaan kunnen komen? Dat is niet moeilijk te raden. In de balzaal zelf was roken verboden, en wat doen rokers wanneer ze een ‘verboden te roken’-gebied verlaten? Die steken meteen op. Als de gebruikte lucifer niet goed wordt uitgemaakt en op een zachte ondergrond valt, kan die nog blijven branden gedurende maximaal vijf tellen. De tijd om een paar stappen te zetten.

Waarom de coroner er zo zeker van was dat een brandende lucifer ‘would certainly … have been noticed’ snap ik niet. Het gaat om een of enkele seconden. Alleen als Phyllis aandachtig naar de vloer vlak voor haar had gekeken, had ze iets kunnen zien.

Er waren geen getuigen die een brandende of later een afgebrande lucifer hadden gezien, vandaar dat de coroner opmerkte dat dit een mysterieuze zaak was.

Het geval trok flink de aandacht, natuurlijk in Chelmsford zelf, maar in heel het VK waren er in totaal bijna 40 krantenberichten over. Misschien ook meer, want niet alle kranten zitten in het British Newspaper Archive.

Bij Phyllis’ begrafenis was er een enorme belangstelling, maar haar graf (plot 3605) is niet gemarkeerd. De gebeurtenis wordt, zonder haar naam te noemen en met enkele fouten, gememoreerd in een brochure over de Shire Hall in Chelmsford waar het gebeurde.

De reden om over dit tragische ongeval te schrijven is dat een parapulpschrijver in 1942 een van de krantenberichten samenvatte in een alinea van minder dan 40 woorden in een artikel over geheimzinnige sterfgevallen. In 1957 vertelde hij hetzelfde verhaal met allerlei extra details die niet in de krant hadden gestaan. Vandaar ging van de ene naar de andere sensatieschrijver, met telkens extra toevoegingen en veranderingen. In het laatste stadium heette het slachtoffer anders, gebeurde het in oktober ergens eind jaren 1950 in een discotheek in Soho in Londen op een volle dansvloer, en barstte het slachtoffer uit in blauwe vlammen en was in een oogwenk helemaal verteerd.

Met de hulp van vele sceptici in binnen- en buitenland heb ik het hele verhaal achterhaald, en ook de ontwikkeling van het onzinverhaal vanaf de bron in 1942 tot aan ongeveer 1995. Slechts enkele van die schrijvers hadden de moeite genomen om de oorspronkelijke krantenberichten te controleren.

Behalve het artikel erover heb ik ook (in 2001) alle bronnen ordelijk bij elkaar gezet op The documents in the case of Phyllis Newcombe.

Onlangs was ik weer bezig met het onderwerp en toen heb ik nog wat meer krantenberichten gevonden door gebruik te maken van het British Newspaper Archive.

Ik ontdekte bij mijn naspeuringen een boekje getiteld Mysterious Encounters: Spontaneous Human Combustion (48 pagina’s A5, nog geen 7000 woorden, 2009) van Stuart A. Kallen, die zich specialiseert in kinderboekjes. (U moer dat boekje niet kopen, het is veel te duur en bevat hoofdzakelijk onzin.) Ook hij vertelt de gruwelijke versie van de dood van Phyllis (volle dansvloer, blauwe vlammen, en binnen twee minuten veranderd in een hoopje as). Als bron geeft hij een artikel van ene Nienhuy [sic] op dat hij op de website van Skepsis had gevonden. Hij vertelt in apart kadertje wel dat die Nienhuy denkt dat het anders is gegaan.

Het is nog niet zo erg als een onzin-‘gedicht’ uit 2005 waaruit ik maar 1 regel citeer:
“who probably spent 3 or 4 months perfecting a pink organdy gown”.

Ik kan dat niet uitstaan. Ik heb nauwkeurig uitgelegd hoe het verhaal is gegroeid, zodat volkomen duidelijk is dat al die auteurs lijden aan overactieve sensatiezucht gepaard aan luiheid, want ze schrijven van elkaar over zonder de bronnen te controleren. Die Kallen had de beschikking over flink wat krantenverslagen en dan maakt hij er toch weer een sensatieverhaal van.

Maar iets positiefs kan ik hier wel uit halen, namelijk dat als je een verhaal over een of ander wonder leest, je ervan uit moet gaan dat de fantasie van de schrijver het voornaamste ingrediënt is, zeker als de auteur erop gebrand is je van de realiteit van een bepaald soort wonderen te overtuigen, of als de auteur het ook maar van horen zeggen heeft.

Zelfs als de schrijver een ooggetuige is, moet je proberen te scheiden wat hij zelf heeft gezien van wat anderen hem of haar verteld hebben en ook van wat interpretatie is. En hoe langer geleden, hoe meer fouten er in de herinnering kunnen zitten. Lees je een krantenverslag van een inquest, dan heb je al te maken met (1) getuigen die interpretaties toevoegen aan wat ze gezien menen te hebben, (2) een journalist die bij de inquest was en die sommige details niet heeft begrepen of verkeerd onthouden heeft toen hij of zij het verhaal ging uitwerken en (3) een redacteur die het verhaal nog extra redigeert (bijvoorbeeld om de tekst in te korten zodat het past in de beschikbare ruimte). Bovendien gaat het er bij een inquest alleen om of er strafbare handelingen hebben plaatsgevonden. Was het opzet, of althans schuldige nalatigheid? Een inquest dient niet om de meest aannemelijke verklaring te produceren.

Zo was er in geval van Phyllis Newcombe de kwestie van de ambulance. Het valt te betwijfelen of snellere medische hulp de sepsis van twee weken later had kunnen voorkomen. Niettemin keek de coroner er wel naar. Chelmsford bleek geen eigen ambulancedienst te hebben, en men was aangewezen op een vrijwilligersorganisatie. De coroner concludeerde dat de organisatie van de ambulancedienst de verantwoordelijkheid van de gemeente, dus van de burgers was.

In een ander geval (dat u hopelijk in Skepter 34.1 kunt lezen), was er een arts die bij een geval van verbranding werd geroepen. We mogen aannemen dat hij accuraat beschrijft wat hij zelf gezien heeft. Als hij echter zijn verhaal begint met te vertellen dat er ’s ochtends vroeg rook van achter de gesloten luiken vandaan kwam, dan is dat een detail dat hij zelf niet heeft gezien. Iemand moet hem dat hebben verteld en of dat correct is verteld en goed onthouden is, dat is maar de vraag. In weer een ander geval is er een politieagent die op de plaats van een ongeluk met vuur een half verbrand stuk papier op de grond heeft gevonden. Dat zal dan wel kloppen. Iemand anders dan het slachtoffer kan dat niet hebben aangestoken, maar het vermoeden van de politieagent waaróm het slachtoffer het papier had aangestoken, is interpretatie.